Democratie is een constante ‘strijd’

Datum bericht: 11 november 2020

Door Sebastian Lenders

‘Democracy is not a state. It is an act,’ zei Kamala Harris, onlangs verkozen tot eerste vrouwelijke en zwarte vicepresident van de Verenigde Staten in haar overwinningsspeech. Hiermee citeerde zij voormalig burgerrechtenactivist en congreslid John Lewis (1940-2020). Harris benadrukte daarmee dat het bewaken van de kwaliteit van democratie een constante inspanning vergt. Hoe staat de Amerikaanse democratie er nu voor? Een analyse door politicoloog in spe Sebastian Lenders.

Democratieën in beweging

John Lewis’ quote laat zien dat de aard van een democratie niet eens en voor altijd vaststaat. Stemgedrag en parlementaire omgangsvormen veranderen. Nieuwe technologieën als social media en de inzet daarvan laten zich gelden, zoals het verschijnsel ‘nepnieuws’ laat zien. Online ‘informatiebubbels’ kunnen ervoor zorgen dat mensen geen kennis meer nemen van nieuws en van inzichten die hun denkbeelden niet bevestigen.

Ook ‘oude democratieën’ in Westerse landen kunnen eroderen, zoals de Nederlandse Staatscommissie Parlementair Stelsel erkende. Om een democratie te behouden, moeten burgers en politici zich hiervoor dagelijks actief inzetten, bewust en onbewust. Openstaan voor andere inzichten hoort daarbij. Hoe staat het ervoor met de democratie in de Verenigde Staten?

washington_dc_capitol_usa_elections_Tocqueville_democratie_blog_verkiezingen_maatschappij_politiek


Amerika na de presidentsverkiezingen van 2020

Met de oudste nog werkende grondwet ter wereld heeft de Verenigde staten van oudsher wereldwijd een democratische voorbeeldrol. Volgens de denktank Freedom House is de kwaliteit van de Amerikaanse democratie de afgelopen jaren gedaald, vooral door retorische aanvallen vanuit de uitvoerende macht op de kritische functie van de media, de onafhankelijkheid van het rechtssysteem en de integriteit van de verkiezingen.1 De laatste risicoanalyse van het Department of Homeland Security - een belangrijke Amerikaanse veiligheidsdienst – concludeert dat binnenlandse milities momenteel de belangrijkste terreurdreiging vormen voor de Verenigde Staten. Begin oktober werd bijvoorbeeld een plot onthuld van een gewapende burgermilitie die de gouverneur van Michigan wilde ontvoeren.

Ondanks deze berichten is de Amerikaanse democratie levendiger dan ooit. De presidentsverkiezingen van november 2020 lieten een recordopkomst zien. De toekomstige Amerikaanse regering heeft een stevig mandaat van de kiezer gekregen. De grote verdeeldheid in het land is daarmee echter niet weggenomen.

sparkler_unitedstates_flag_Amerika_verenigdestaten_usa_elections_Tocqueville_democratie_blog_verkiezingen_maatschappij_politiek

Het maatschappelijk middenveld als waakhond van de democratie

En nu? Het is goed wanneer een verkiezingswinnaar verzoenende woorden spreekt en zich ten doel stelt zich in te zetten voor álle burgers. Ook president-elect Joe Biden heeft dat gedaan. Maar met woorden alleen komen politici en burgers van Democraten en Republikeinen niet vanzelf in een open democratische verhouding tot elkaar te staan. Naar mijn overtuiging is het een belangrijke opgave en belangrijke verantwoordelijkheid van politici om een proces in gang te zetten dat werkelijke democratische dialoog bevordert – al is dat makkelijker gezegd dan gedaan.

Een democratische dialoog is niet alleen een zaak van politici. Ook en misschien wel júíst de ‘civil society’ - het maatschappelijk middenveld - is hier aan zet. Goed voorbeeld van politici doet vast goed volgen. De Franse filosoof Alexis de Tocqueville benadrukte in zijn boek Over de democratie in Amerika ook al het belang van het maatschappelijk middenveld voor een gezonde democratie. Er is een actief maatschappelijk middenveld nodig dat de informatiebubbels doorbreekt. Ook dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Maar er staat wel wat op het spel.

Tocqueville was een expert op het gebied van de moderne democratie. Hij had uitvoerig de Franse en Amerikaanse Revoluties en democratieën bestudeerd. ‘Alleen zij die niets te verliezen hebben, zullen rebelleren,’ waarschuwde hij.2 Om rebellie of erger te voorkomen, is het belangrijk ervoor te zorgen dat burgers in democratisch opzicht wél iets te verliezen hebben: een vrij bestaan, een hoopvol toekomstperspectief en de mogelijkheid tot betekenisvolle politieke participatie. Democratie is een constante ‘strijd’.

Vond je dit een interessante blog? Lees er meer en blijf op de hoogte door je aan te melden voor onze nieuwsbrief!

Sebastian Lenders heeft een bachelor in Geschiedenis met Honours van de Radboud Universiteit Nijmegen en is momenteel aan dezelfde universiteit masterstudent Politicologie met specialisatie in conflictstudies. Daarnaast is hij student-assistent bij het Tocqueville-project.

#Tocqueville #blog #democratie #Amerika #verkiezingen #VS #waardenennormen #politiek #Amerikaanseverkiezingen #VerenigdeStaten #maatschappij

Voetnoten:

1. Freedom in the World 2020: A Leaderless Struggle for Democracy, Freedom House, 2020.

2. Origineel citaat: ''Only those who have nothing to lose ever revolt.'' Alexis de Tocqueville, Democracy in America, Vol. I (New York: Alfred A. Knopf, Vintage edition, 1945), p. 258.