Rolmodellen en gewoonten van het hart

Datum bericht: 24 september 2020

Door Ruben Boon

Wereldwijd hebben ongetwijfeld meer mensen gehoord van de veelzijdige Belgische pater Damiaan (1840-1889) dan van de Franse intellectuele duizendpoot Alexis de Tocqueville (1805-1859). De twee hebben elkaar ook nooit persoonlijk gekend. De eerste verdiende zijn faam in de tweede helft van de negentiende eeuw en die laatste toch vooral in de eerste helft ervan. Toch houdt het hiermee niet gewoon op. Tocqueville reikt ons in zijn geschriften gedachten en inzichten aan die ons met nieuwe ogen naar het leven van Damiaan laten kijken. Neem bijvoorbeeld the habits of the heart oftewel ‘de gewoonten van het hart’ waarover De Tocqueville het heeft.

Van klassiek missionaris tot inspirerend rolmodel

Pater Damiaan vertrok in 1863 als 23-jarige missionaris naar de Hawaï-eilanden. Hij deed er wat in die tijd van een katholieke missionaris verwacht werd: dopen, catechese geven, eucharistie vieren, processies organiseren, zieken bezoeken, kerken en kapellen bouwen, enzovoort. In 1873 koos Damiaan er echter vrijwillig voor om zijn leven te delen met ongeneeslijk zieke mensen in de leprakolonie van het eiland Molokaï, één van de Hawaï-eilanden. Hij bekommerde zich voortaan niet enkel om het spirituele maar ook om het fysieke en materiële welzijn van zijn medemensen. Plots verdwenen alle verschillen en twistpunten tussen religies en culturen naar de achtergrond. Bij Damiaan stond de hulpbehoevende mens in al zijn facetten voorop. Hij tekende met zijn daden actief protest aan tegen de onmenselijke afzonderingspolitiek van de Hawaïaanse overheid, die zieke mensen zonder pardon voorgoed scheidde van hun gezonde familieleden en vrienden. Damiaan groeide op Molokaï uit tot een wereldwijd rolmodel, een inspiratiebron voor velen over grenzen van geloof en cultuur heen.

FOTO 1

[FOTO 1: Kalaupapa, de noordelijke landtong van het eiland Molokaï, waar de leprakolonie gevestigd was – copyright Damiaan Vandaag]


De gewoonten van het hart

Dat komt precies doordat Damiaan ten voeten uit belichaamde wat Tocqueville bedoelde met the habits of the heart. Voor Damiaan was het geloof geen checklist van regels en voorschriften, van normen en waarden die als een vreemd en onnavolgbaar geheel op zichzelf staan. Damiaans geloof viel samen met wie hij was, met wat hij deed, met hoe hij zich voelde, met hoe hij reageerde en met zijn medemens omging. Zijn geloof was zijn innerlijk kompas. Vanuit zijn geloof zag Damiaan elke mens niet als een vreemdeling of concurrent maar als familie, een broer of een zus die hij moest respecteren, helpen, ondersteunen, liefhebben. Damiaans hart klopte voor elke mens. In Damiaans ogen was zijn geloof geen lastige opdracht maar een levensstijl, een geheel van levensgewoonten die wezenlijk zijn persoonlijkheid vormden. Het maakte van Damiaan een authentiek, geloofwaardig en dus krachtig rolmodel. Een Anglicaanse dominee uit London schreef de volgende woorden aan Damiaan:

“De geschiedenis van uw leven heeft mij méér geleerd dan vele geleerde werken die ik ooit heb gelezen (…). Deze brief is een plicht van liefde tegenover een mens die mij de ware betekenis van de heldenmoed heeft doen begrijpen”.

FOTO 2

[FOTO 2: Een zieke Damiaan op Molokaï enkele weken voor zijn dood, 1889 – copyright Damiaan Vandaag]


Voorleessessies van hart tot hart

Ligt daarin niet de ware kracht en betekenis van rolmodellen zoals pater Damiaan, namelijk dat hun leven geen extra uitleg behoeft? Het leven van een echt rolmodel spreekt normaal voor zich en spreekt ook meteen tot het hart, waardoor de normen en waarden die hij vanuit zijn geloof of levensfilosofie heeft belichaamd en in de praktijk gebracht heeft, uitgegroeid zijn tot een authentieke levensstijl, tot echte en oprechte ‘gewoonten van het hart’. Misschien moeten wij daarom maar gewoonweg het huidige steriele debat over normen en waarden opgeven en vervangen door voorleessessies voor jong en oud waarbij wij de levensverhalen van zulke rolmodellen laten spreken van hart tot hart. En hopelijk na verloop van tijd als de zaden van deze levensverhalen zijn ontkiemd in de harten van de toehoorders zullen zij als vanzelf hun eigen belang doen samenvallen met het algemeen maatschappelijk belang, waarbij elke mens in zijn waardigheid en rechten wordt erkend.

Ruben Boon is projectleider van Damiaan Vandaag, het Damiaanproject van de Nederlandse en Vlaamse tak van de Congregatie van de Heilige Harten, en inhoudelijk coördinator van het Damiaanmuseum in Tremelo, België. Via allerhande projecten, initiatieven en evenementen wil Damiaan Vandaag de figuur van Damiaan, zijn waarden en boodschap van verbondenheid, respect en solidariteit in de kijker zetten, uitdragen en gestalte geven in de hedendaagse samenleving. Contact: info@damiaanvandaag.be - www.damiaanvandaag.bewww.damiaanmuseum.be

Lees hier een korte biografie van pater Damiaan (pdf, 385 kB)

Lees meer over waarden en normen

Tags: Alexis de Tocqueville, pater Damiaan De Veuster, religie, geloof, samenleving, rolmodellen, gewoonten van het hart, normen en waarden, debat, voorleessessies

Meld je nu aan voor de nieuwe Tocqueville-nieuwsbrief!