Blog en nieuws

Alexis de Tocqueville zag in religie een onmisbare bouwsteen voor een effectief functionerende democratie. De moderne mens denkt daar anders over. Voor de moderne mens is vrijheid de meest onmisbare bouwsteen. Volgens velen nu gaan vrijheid en religie niet samen.

Het begrip ‘waarden’ klinkt abstract. Ignace de Haes denkt bij dit woord meteen aan de vraag: wanneer is iets waardig of onwaardig? Dat maakt het concreet.

Alexis de Tocqueville was gefascineerd door de prille, ontluikende democratie in Amerika zonder dat hij die blind bewonderde. Zijn blik was er een van verwondering. Daardoor zag hij ook scherp de risico's en keerzijden van een democratie.

Op 27 juni 2019 verdedigde Barry W. Bussey in Leiden zijn proefschrift over de juridische revolutie die zich volgens hem nu in het Westen voltrekt: een revolutie tégen religie. Onder de eerdere omwentelingen waren de Engelse en Amerikaanse revoluties.

In september schreef Elsevier weekblad over Tocqueville, met toelichting van hoogleraar Sophie van Bijsterveld. Lees het hier!

Op 12 september staan wij stil om te herdenken dat in de late zomer van 1944 het eerste dorp van Nederland werd bevrijd. Een rondgang over de indrukwekkende begraafplaats van Margraten laat zien welke hoge prijs is betaald voor onze vrijheid. De waarden van vrijheid en democratie zijn geen formules in historische documenten.

Nederlanders storen zich massaal aan ‘groeiende onverdraagzaamheid, asociaal gedrag en de ik-cultuur’. Om het even goed in perspectief te plaatsen: het klimaat, bijvoorbeeld, waar de laatste jaren zoveel aandacht voor is, komt pas op plaats 7 terug op het lijstje waar wij Nederlanders ons zorgen over maken.

Op het eerste gezicht heeft de secularisatie van de Nederlandse samenleving weinig ingrijpende consequenties gehad. We zijn er kennelijk niet slechter door geworden en de ontzuiling kent nu eenmaal overduidelijke verworvenheden. Maar de teloorgang van godsdienst en levensovertuiging laat ook een leegte achter.

Een samenleving kan niet zonder instituties. Of het nu om de overheid gaat, om bedrijven of om maatschappelijke instellingen, zonder een organisatievorm gaat het niet. Instituties staan borg voor een zekere bestendigheid. Zij reiken basispatronen aan voor onderlinge verhoudingen en maken deelname aan het openbare leven mogelijk. Om iets duurzaams tot stand te brengen dat boven de toevallig betrokken personen uitstijgt, zijn instituties nodig.

Religie en democratie: in Nederland anno 2019 lijken dit begrippen die op zijn best niets met elkaar te maken hebben en op zijn slechtst elkaar maar moeilijk verdragen. De democratie draait gewoon door in onze geseculariseerde samenleving en wanneer religie in het nieuws komt, is het vooral vanwege de wrijving die zij oplevert met de moderne samenleving. Maar is dat niet een te beperkte blik?