Waarom Tocqueville?
In Amerika speelt het begrip burgerschap een belangrijke rol. Waar in Amerika iemand zegt dat hij of zij een American citizen is, zal in Nederland iemand eerder spreken over het hebben van een Nederlands paspoort. Dat lijkt een kleinigheid, maar tussen die uitspraken zit een wereld van verschil.
Mensen die de Nederlandse nationaliteit verkrijgen, zijn sinds enkele jaren verplicht deel te nemen aan de ‘naturalisatieceremonie’. Die ceremonie is een verplicht sluitstuk voor het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit. Op de ‘naturalisatiedag’ (15 december) houden gemeenten zo’n ceremonie. Onderdeel van die ceremonie is het verplicht afleggen van een ‘verklaring van verbondenheid’ met Nederland.
Dat is natuurlijk goed, maar het idee van burgerschap is daarmee nog niet een beleefde werkelijkheid. Bovendien is deze ceremonie alleen in het leven geroepen voor mensen met een andere nationaliteit die Nederlander worden. Vaak wordt de discussie over burgerschap ook verbonden of verward met vraagstukken over wat de Nederlandse identiteit is.
Alexis de Tocqueville zag in het Amerika van zijn tijd dat burgerschap nauw verbonden was met geloof en geloof met patriottisme. Dat had zeker iets met de oorsprong van het moderne Amerika te maken. Veel van de nieuwe settlers in New England hadden hun vaderland immers vaarwel gezegd om hun geloof vrij te kunnen belijden en een politieke gemeenschap te stichten die dat mogelijk maakte. Geloof, democratie en patriottisme bewogen zich daarmee al snel op dezelfde golflengte en oefenden onderling een positieve invloed op elkaar uit. Maar ook de inhoud van het geloof zoals het beleefd werd, vormde een positieve ondergrond voor actief burgerschap.