Waarom Tocqueville?

In zijn boek ‘Democratie in Amerika’ beschreef Alexis de Tocqueville uitgebreid de democratische instituties in het Amerika van zijn tijd. In en door die instituties kreeg de Amerikaanse democratie vorm, of het nu om de president en de beide kamers van het Congres en de rechtspraak ging op nationaal niveau of het bestuur in het kleinste plaatsje. Maar Alexis de Tocqueville zag scherp in dat instituties alléén een democratie niet in de lucht kunnen houden.

Om een democratie te kunnen dragen, heeft een samenleving een democratische gezindheid nodig. Dat zag Tocqueville goed in. Hij analyseerde ook de basishouding van Amerikanen ten opzichte van politieke instituties en verkende de rol van maatschappelijke organisaties in een levendige democratie. Ook de actieve rol die burgers zelf spelen binnen instituties was in de visie van Tocqueville een factor van belang in een democratie.

De kerk als institutie kende Tocqueville misschien nog wel de meest prominente betekenis toe in de Amerikaanse democratie. Ondanks de scherpe scheiding van kerk en staat in Amerika, noemde Tocqueville het geloof als de belangrijkste politieke institutie: voor zover het geloof de Amerikanen niet de smaak van vrijheid gaf, droeg het in elk geval op een uitzonderlijke manier bij aan het beleven van vrijheid.