Isaac Titsingh – Bijzonderheden over Japan

De UB moet een aardige hoeveelheid 17e-, 18e- en 19e-eeuwse werken bezitten die vallen binnen het genre land- en volkenkunde. Hoeveel dat er zijn en om welke titels het gaat, is niet bekend. Ik was dan ook aangenaam verrast toen ik bij toeval, want op zoek naar heel iets anders, binnen de collectie 19e-eeuwse drukken het boek vond van Isaac Titsingh over de Japanners.

Naar de Oost

Isaac Titsingh werd in Amsterdam geboren, in januari 1745. Zijn vader was geneeskundige en zoon Isaac trad in zijn voetsporen door ook een opleiding in de geneeskunde te volgen. Bovendien studeerde hij rechten en promoveerde hij in 1765 aan de Leidse universiteit. Hij was toen net 20 jaar oud. Een jaar later vertrok hij naar de Oost, waar hij ruim drie decennia zou werken in dienst van de VOC. De eerste jaren bracht hij door op Batavia. In de jaren 1779-1784 bevond Titsingh zich in Japan, waar hij hoofd van de VOC werd voor de handel met Japan. Hij vestigde zich op Dejima, een miniatuur eiland in de haven van Nagasaki. Isaac Titsingh genoot er met volle teugen. Hij leerde Japans spreken, kleedde zich als een Japanner, gedroeg zich als een Japanner en was lyrisch over zijn Japanse minaressen.

Terug naar Europa

In 1784 keert Titsingh terug naar Batavia. In de jaren 1785 tot 1796 was hij directeur voor de VOC in respectievelijk Bengalen, China en weer Batavia. Pas in 1796 keerde hij terug naar Europa. Hij vestigde zich in Parijs, waar hij overleed in februari 1812. Hij ligt begraven op Père-Lachaise (tombe 188 P 1812 in vak 39). Titsingh was ongetrouwd.

Boek over Japan

Isaac Titsingh's boek over Japan verscheen eerst in het Frans (1819-1820) en in 1822 ook in het Engels. Pas in 1824 verscheen de Nederlandse vertaling, uit het Engels vertaald omdat de vertaler de oorspronkelijke Franse tekst kennelijk niet kende. De Nederlandse editie bestaat uit twee delen, uitgegeven door de weduwe van boekverkoper Johannes Allart. Het eerste deel handelt over de huwelijksplechtigheden, de begrafenissen en de feesten van de Japanners (250 p.); het tweede deel, uit 1825, handelt over de laatste Japanse keizers (264
p.). Naast de beide gelithografeerde titelpagina's bevatten de delen elk twee gekleurde litho's.

Rituele zelfdoding

In een bijlage beschrijft Titsingh overigens ook de rituele zelfdoding bij de Japanners: "[...] na hetwelk hij zijn hoofd naar de mat buigt, zijn' sabel trekt, en zich eene dwarssnede in den buik geeft, die tot de ingewanden toe doordringt. Een zijner vertrouwde bedienden, die achter hem staat, slaat hem alsdan het hoofd af."

Herkomst

Ons exemplaar van Tistingh's boek bevond zich eerst in de voormalige bibliotheek van het Aartsbisschoppelijk Klein Seminarie "Kuilenberg" van de Jezuïeten in Culemborg. De boeken uit deze seminariebibliotheek komen we in de UB tegen bij twee verschillende herkomsten. Kennelijk is een deel van de bibliotheek overgegaan naar het Kleinseminarie van Apeldoorn (die bibliotheek kwam eind jaren 70 uiteindelijk in de UB Nijmegen). Een ander deel kwam bij de voormalige bibliotheek van het Canisius College en vervolgens, in 1981, in onze UB. Zo ook dit exemplaar.

Over Isaac Titsingh verscheen in 2002 een proefschrift: Frank Lequin, "Isaac Titsingh (1745-1812)". De UB bezit er twee exemplaren van.

Deel 1 en deel 2 van Bijzonderheden over Japan zijn bladerbaar beschikbaar!

Robert Arpots, conservator