Cato Andersen Roed in Guanajuato, Mexico

Prachtige chaos en chilipepers

Het is een andere wereld hier. Guanajuato is de historische hoofdstad van de gelijknamige staat, en is met 172.000 inwoners niet veel groter dan Nijmegen. Bestaande uit een doolhof van smalle steegjes, of callejones, en gekleurde huizen, bevindt deze stad zich midden in Mexico tussen de bergen. Ik kreeg de kans om hier mijn minor in beeldende kunst te doen, ofwel: Artes Visuales. Ondanks dat woorden nooit genoeg eer kunnen doen aan deze ervaring heb ik geprobeerd om een zo representatief mogelijk verhaal neer te zetten van mijn minor in Guanajuato. Tot nu toe is deze ervaring geweldig, leerzaam en uniek. Waar te beginnen?

Voorafgaand aan de buitenlandminor zijn er voorlichtingsbijeenkomsten op de Radboud Universiteit, zodat de studenten een beetje weten wat te verwachten. Er was echter niets dat me had kunnen voorbereiden op dit avontuur, niets dat me had kunnen vertellen wat een wereld van verschil er bestaat tussen studeren in Mexico en in Nederland.

Wat ik niet wist was dat de universiteit een chaos is vergeleken met de universiteit in Nederland, al had ik het wel kunnen voorspellen na de vertraging van mijn inschrijvingsproces: pas 3 weken voor vertrek kreeg ik een officiële bevestiging dat het door ging. De meeste administratieve zaken gebeuren hier via papier, waarvoor je naar 3 verschillende gebouwen moet voor handtekeningen en uiteindelijk een dag bezig bent om je in te schrijven voor vakken. Kantoren van medewerkers zijn verborgen achter stapels papier en dozen, en mensen lopen constant in en uit, af en toe om zich er mee te bemoeien. Er wordt gevoetbald in lokalen, al is dat misschien alleen het geval bij mijn faculteit, en studenten doen dutjes in de gangen. Soms komt er ineens een hond de campus binnenwandelen op zoek naar etensrestjes en niemand kijkt er van op.

Na de eerste maand bij een Mexicaanse familie te hebben gewoond wilde ik, ondanks het heerlijke eten, toch liever in een studentenhuis wonen. Ik heb nu een kamer in een huis met 2 spanjaarden en 7 mexicanen en ik betaal 70 euro huur per maand, wat ongeveer het gemiddelde is. Geen huis in Guanajuato is hetzelfde, maar veel huizen hebben een open dakterras, met als gevolg dat als het regent de trap in een waterval verandert. Gelukkig wennen dingen sneller dan je denkt.

Iedere dag ga ik met de bus naar mijn gebouw, voor 3,50 pesos, omgerekend 15 eurocent. Geen OV-chipkaart, geen weekend -of week OV, maar gewoon ouderwets muntgeld en een bus waar de stoelen zo dicht op elkaar staan dat ik, als lange güera (Mexicaans voor blanke buitenlander) standaard met mijn benen in het gangpad de weg moet versperren. Slapende straathonden naast de bushalte houden je gezelschap totdat een overvolle bus met salsa muziek in de ochtend de bergen oprijdt. De haltes zijn met stift op de ramen geschreven, en als je niet op tijd ‘baja!’ roept waar je eruit wilt dan heb je pech. Zo worden OV klachten toch even in perspectief gezet, want waar in Nederland studenten klagen over een vertraging van 10 minuten, ben je hier al blij als er überhaupt een bus komt opdagen, en dan is het maar even afzien, de 15 minuten dat je een willekeurig persoon half moet omhelzen om niet om te vallen.

In Nederland komen studenten een half uur te laat. Hier wandelen studenten op hun gemakje een uur of twee later de klas binnen, en zelfs de leraren komen te laat. Huiswerk niet bij je? volgende keer beter. Klas gemist? Jammer, volgende klas wel komen. De docenten hier zijn je vrienden, mengen zich in gesprekken op de gang en geven je een lift naar het centrum. Wat ook niemand me van tevoren vertelde was dat ik iedere dag les ging hebben in lokalen met een prachtig uitzicht op de bergen en de gekleurde huisjes van het centrum. Iedere vrijdag heb ik keramiek les in een privé werkplaats hoog in de bergen, waar de hond van de docent af en toe de les komt verstoren. In de pauze plukken we guava´s uit de boom in zijn tuin om die in het zonnetje op te eten. De andere dagen volg ik de vakken tekenen, schilderen, beeldhouwen en foto/film.

Ondanks het ongemak dat het af en toe brengt is juist de chaos één van de dingen waarom ik het zo fijn vind om hier te zijn, het helpt je ontstressen: geen haast en alles op zijn tijd. De cliché van mañana mañana is waar. Caissières die eerst even een berichtje moeten sturen voordat ze je helpen, maanden later e-mails terugkrijgen van de universiteit, iedereen die standaard te laat komt. Als je wordt gedwongen om zulke gebruiken te accepteren laat het je nadenken over waar die haast eigenlijk goed voor is en waarom we zo vaak stressen. Ik merkte dat de dingen er een stuk makkelijker op werden door me aan te passen middels wat flexibiliteit en humor. Bovendien valt uiteindelijk toch niets te voorspellen en zo zie ik deze manier van leven als een goede les in het meegaan met de stroom van het leven.

Niet alleen maar rozen

Helaas, maar niet geheel onverwacht, zijn er ook mindere kanten. Mexico kent veel corruptie, zo was er in een stadje midden op straat een protest van een groepje Mexicanen tegen de politie, omdat ze een onschuldige man hadden opgepakt voor het vermoorden van zijn kinderen. Iets met een overeenkomst tussen een drugskartel en de politie, zo vertelde een inwoner. Een vreemde en heftige aanschouwing zo midden op de dag, vooral vanwege de voelbare emotie die erbij was betrokken. En dat terwijl we eigenlijk kwamen kijken naar de parade van vrouwen die protesteerden tegen Trump.

Ook het probleem met Amerika komt veel dichterbij dan wanneer je het alleen in de krant leest of op het nieuws hoort. Protesten, angsten en onzekerheid: Zowel Mexicanen als Amerikanen maken zich zorgen en ook dat is heftig en interessant. Bijna alle Amerikaanse uitwisselingsstudenten zijn blij en opgelucht zijn dat ze momenteel niet in Amerika zijn. Zo spreekt een vriendin uit Chicago, Bridget, af en toe haar frustraties en angst uit voor wat er gaat komen. Onrealistisch, maar zo echt.

Mexico is een gelovig en traditioneel land. Iedere dag zie ik wel iemand een kruisje slaan als ze een kerk passeren, en er is altijd minstens een persoon aan het bidden in een kerk. Een jongen met een fysieke aandoening uit mijn klas vertelde dat mensen zelfs een kruisje slaan als ze hem passeren omdat ze denken dat de duivel erbij is betrokken, en in bijna iedere bus zie ik een kruis of een jezus afbeelding. Het traditionele schemert ook door in de interactie tussen mannen en vrouwen: De vrouw kookt, de man werkt en jaloezie is een standaard zaak. Echte vriendschappen tussen mannen en vrouwen komen dan ook niet vaak voor en een open houding geeft al gauw een verkeerd signaal af, al helemaal als ´exotische´ blondine. Andere dingen als de vervuiling laten me soms de frisse lucht in Nederland missen en het zal ook een verademing zijn om weer over straat te lopen zonder dat er naar me gestaard wordt alsof ik een alien ben.

Er heerst een slechte economie waardoor het gemiddeld uurloon slechts 1,50 euro is. Dit maakt dat voor mij alles spotgoedkoop is: Boodschappen, drank, eten, de kapper, bussen, veel dingen kosten soms twee keer zo weinig als in Nederland. Een nadeel van deze situatie is de illegale handel en criminaliteit die eruit ontstaan, tijdens de introductie zijn we wel twintig keer gewaarschuwd om ‘s nachts op te passen in de callejones. Als ik ‘s nachts naar huis loop heb ik standaard pepperspray in mijn zak, of ik neem een taxi (uiteraard ook goedkoop). Tijdens mijn dwaaltochten door de stad ben ik regelmatig gewaarschuwd om een bepaalde buurt niet in te gaan of om mijn sieraden af te doen. Tot nu toe heb ik gelukkig nog geen dergelijke gevaarlijke situatie meegemaakt, maar een paar uitwisselingsstudenten zijn al beroofd en zelfs aangevallen op straat.

Kleine grote verschillen

Al blijft het idee “dronken worden” universeel, ook het uitgaan is, met reggeaton en salsa muziek en typische Mexicaanse drankjes, net weer anders. Ze houden van indrinken, precopear genoemd, en naast bier wordt er veel tequila gedronken, of een sterkere tequila genaamd Mezcal. Het is illegaal om te drinken op straat, maar ondanks dat weten de Mexicanen zich goed en vooral vaak te bezatten. Net zoals in Nijmegen is dinsdag en donderdag de uitgaansavond voor studenten, met veel aanbiedingen, vaak alleen voor vrouwen. Ik kom regelmatig in een reggae bar met muurschilderingen en een wc die half uit elkaar valt. Er zijn overigens veel bars met een kunstzinnig tintje aangezien de kunst scene hier levendig is.

Ondanks dat deze stad zo klein is dat je vaak op dezelfde plekken komt, en op iedere straathoek wel een bekende tegenkomt, is iedere dag anders. Momenteel heb ik een soort bijbaantje in een bar met Bridget. ‘Soort’, omdat de baas eerder een vriend is die houdt van feesten, we minder dan een euro per uur verdienen en hij al blij is als we op komen dagen. Maar wie weet wat we volgende week doen? In de twee weken lange paasvakantie reis ik naar de zuid kust aan de Pacifische Oceaan om te surfen. Laatst gingen we naar een concert in een park, en de volgende dag bezochten we een krater van een vulkaan. Komend weekend bezoek ik Mexico Stad, en ondertussen vliegt de tijd. Ik leef met de dag: Mijn agenda gebruik ik niet meer, en ik verveel me vrijwel nooit.

Het zijn de kleine dingen die deze ervaring zo bijzonder en vooral anders dan Nederland maken. De kleine dingen die ik niet wil missen maar toch ga missen, zoals het omhoog sjouwen van 20 liter karaffen water omdat kraanwater niet drinkbaar is, het wc-papier niet kunnen doorspoelen maar in een prullenbak moeten gooien omdat de wc anders verstopt raakt, de zon in de winter, essays schrijven in internetcafés, goedkope eetkraampjes op iedere straathoek met heerlijke taco’s of fruit, reggaeton muziek die uit de speakers knalt in de apotheek of de groentewinkel, de Mexicaanse voorliefde voor karaokebars en chilipeper op alles (maar dan ook echt op alles: Lolly’s, fruit, bier enz.), tortilla´s bij ontbijt en lunch, half uit elkaar vallende auto´s zonder licht, maar mét salsa muziek, antieke kauwgombal automaten in winkeltjes, de cactussen in de eindeloze droge landschappen, de prachtig verlichte gebouwen ’s avonds en de extreem ontspannen colleges. Aan de ene kant is Mexico misschien een ouderwets land dat een beetje achterloopt, maar voor mij maken deze dingen het een geweldige plek om te zijn.

Ondanks dat maakten al deze veranderingen dat ik heel erg moest wennen. Pas na een maand begon ik er een beetje in begon te komen. De colleges waren frustrerend omdat ik de docent maar half verstond, of omdat ik niet mee kon gaan in de groep studenten door hun Mexicaanse slang en grapjes die ik niet begreep. Af en toe werd ik hierdoor verdrietig en voelde ik me alleen, met het besef dat ik helemaal alleen in een vreemd land ben, waar ik niemand ken en mezelf niet volledig kan uitdrukken. Maar ik merkte al snel dat mijn Spaans iedere dag beter werd, en dat zolang ik vriendelijk ben naar anderen, zij niets liever doen dan mij helpen.

Het is eng om in een vreemde omgeving te wonen waar je niemand kent, maar ik heb gemerkt dat juist het kiezen voor het onbekende mij zo veel dingen meer leert dan ik ooit in een college zaal in Nijmegen had kunnen leren. Het leert je meer op jezelf te vertrouwen, het leert je open en toch assertief te zijn wanneer nodig, je instinct wordt sterker, je ervaart een cultuur met dingen die je nooit in je eigen land zou zien waardoor je blik zich nog meer verwijdt. Door er te studeren leer je niet alleen de spreektaal, maar ook de taal van het land: De muziek, het eten, de gebruiken, het dansen, de vriendschappen, de kleuren. En bovenal leert het je te genieten. Want dit is een ervaring die ik nooit had willen missen en ik voel me dan ook gezegend. Het enige nadeel is: Hoe kan ik hierna nog wennen aan Nederland?

Uit: Splijtstof