Mark van Doorn in Istanboel, Turkije

Verloren liep ik met mijn rolkoffer over het Taksimplein. Ik was een paar uur terug in Istanboel aangekomen en ik was nu in het hart van de miljoenenstad op weg naar mijn nieuwe kamer waar ik begin 2014 een half jaar zou verblijven. De vraag was echter hoe ik daar moest komen. Ik keek nogmaals naar mijn routebeschrijving, terwijl ik terugdacht aan mijn geniale idee om het plattegrondje dat ik toegestuurd kreeg niet ook uit te printen. ‘Ik kan wel zonder‘, dacht ik toen. 'Immers, hoe moeilijk kan het nou zijn om mijn bushalte te vinden op een plein?’, totaal niet beseffend hoe chaotisch Istanboel kan zijn.

De tweede openbaring die ik op het plein kreeg, was dat veruit de meeste Turken niet of nauwelijks Engels spreken. Ik had al een paar mensen aangesproken, maar de bushalte waar ook mijn bus stopte had ik nog niet gevonden. Nouja, nog maar eens proberen dan. “Hello, do you speak english?”, zei ik tegen een man van middelbare leeftijd. Hij schudde nee en liep door, stopte, bedacht zich en draaide zich met een nieuwsgierige blik om. Ik liet het blaadje zien dat ik in mijn hand hield en wees op het busnummer en het district waar ik heen moest. De derde openbaring: ik kon het busnummer noch het district waar ik heen moest op zijn Turks uitspreken. Hij keek aandachtig, zei wat in het Turks tegen mij, en gebaarde een richting uit, waarna ik mijn zoektocht voortzette.

Tevergeefs overigens, omdat ook bij deze bushalte mijn bus niet langskwam. Dit ging een tijdje door en het was zo langzamerhand al behoorlijk donker aan het worden. Op een gegeven moment sprak ik een vrouw aan die wel vloeiend Engels kon spreken, en aan wie ik dus kon uitleggen dat ik al ruim een uur over het plein zwierf. Na mijn verhaal gehoord te hebben, richtte ze zich tot de eerste de beste voorbijganger om hem om hulp te vragen. Die bleek het ook niet te weten. Een andere man voegde zich vervolgens in het gesprek en na een korte conversatie in het Turks, vertelde ze mij dat hij mij naar de juiste bushalte zou brengen. En zo geschiedde, hij nam mijn tas en we gingen op weg. De gehele weg praatte hij enthousiast tegen mij in het Turks waarvan ik natuurlijk niets verstond (ik kon alleen zijn naam opvangen), en ik praatte wat in het Engels terug, hopende dat hij niet met mijn koffer ervandoor zou gaan.

Bij de bushalte aangekomen sprak hij een stel aan die op de bus stonden te wachten, met het bevel om mij op de juiste bus te zetten. Zonder aarzelen namen zij hun nieuw verkregen taak op zich. Istanboel kan wat grauw en kil aanvoelen in de winter door het gebrek aan kleur in het straatbeeld, de zielloze nieuwbouw en de voorliefde van de Istanboelers voor zwarte jassen, maar na dit avontuurtje merkte ik gelijk dat dit een heel warme stad was: ik voelde me direct welkom.

De eerste twee weken vlogen voorbij. Ik had nog geen colleges, en daarom werd de tijd vooral besteed aan het ontmoeten van nieuwe mensen, het verkennen van de stad en de nodige sightseeing. De uitzichten in Istanboel zijn schitterend. De stad ligt gelegen op zeven heuvels met de Bosporus die daar als levensader tussendoor stroomt. De Bosporus met zijn pondjes, bruggen en paleizen vormt het gezicht van Istanboel. Ik heb dan ook veel tijd gespendeerd kijkend naar de Bosporus, en het laatste appartement waar ik gewoond heb had zelfs een balkon met uitzicht op de Bosporus. Wie verder kijkt dan de Bosporus wordt toch wat minder enthousiast. Het is duidelijk dat hier de laatste eeuw veel geschiedenis verloren is gegaan. Hier en daar ziet men nog een houten huisje, wat een overblijfsel is van het oude Istanboel dat voor het overgrote deel uit houten huizen bestond. Na vele branden zijn de houten huizen vervangen door grote moderne flatgebouwen zoals je die in elke grote stad kan aantreffen, zo voelt de stad toch wel heel erg westers aan en is het veel van zijn oude charme verloren.

Na een maand was de nieuwigheid er wel af en begon ik me al aardig thuis te voelen. Ik had een klein eetcafeetje in mijn straat tot mijn vaste stek gemaakt en spendeerde daar veel tijd samen met kopjes Turkse thee en de artikelen die ik moest lezen voor mijn minor. Ik volgde in Istanboel vier filosofie vakken, een political science vak en een basiscursus Turks. Dit was eigenlijk te veel van het goede, ik had het soms zo druk, dat ik veel leuke dingen aan mij voorbij moest laten gaan. De colleges waren gelukkig over het algemeen wel boeiend. Het niveau lag maar iets lager dan hier op de Radboud en doordat er van de leerlingen werd verwacht dat ze participeren tijdens de lessen en met een kleinere omvang van de klassen, waren de colleges een stuk persoonlijker, wat ik zelf erg fijn vond.

De (hoofd)campus van de Boğaziçi universiteit was werkelijk fantastisch. Het was een oase van rust en groen ten opzichte van de chaotische en betonnen stad. De campus lag op een heuvel en bestond uit negentiende -eeuwse gebouwen naar Amerikaanse architectuur van de tijd dat het nog een Amerikaans college was. Toen het eenmaal zonnig weer werd - de eerste twee maanden waren verrassend koud - zaten er altijd veel studenten in de grasvelden midden op de campus. Ze werden constant omringd door de vele, vele straatkatten die op de campus leefden en daar gevoed en vertroeteld werden door de studenten. Ook in de leerruimtes was het heel normaal dat daar katten liepen, en het was zelfs niet ongewoon dat er zo nu en dan een kat deelnaam aan een college.

Ik heb zowel overdag als ‘s nachts veel tijd gespendeerd op de campus. Zomers waren er veel activiteiten georganiseerd zoals een muziekfestival, een sportfestival en filmavonden in het gras. Ook waren er daar veel goede plekken om een biertje te drinken. Officieel was het verboden om alcohol mee de campus op te nemen, maar de beveiligers knepen een oogje dicht zolang we de flesjes maar niet door de poort droegen in de typische zwarte plastic zakjes waarin alcohol daar wordt verkocht. Dat was - afgezien van de azan die vijf maal per dag door Istanboel schelt, een van de zeldzame momenten waarop ik me besefte dat ik in een islamitisch land woonde.

Voor veel Turken die ik daar leerde kennen lag dit toch anders. Bijna alle Turkse studenten zijn daar, na hun eerste jaar op de universiteit, seculier. Ik heb vaak meegemaakt dat ze hun bezorgdheid uitten over de recente ontwikkelingen in Turkije, zoals de manier waarop de voormalige premier, en nu president Tayyip Erdogan, de Islam gebruikte om stemmen te winnen om zo de macht te behouden. Een groot deel van Turkije is nog sterk religieus en de wending die Erdogan maakte om de Turkse staat in overeenstemming te brengen met de Islamitische waarden, doet het daarom goed. Dit heeft hevige protesten tot gevolg gehad, maar tot veel veranderingen heeft dat niet geleid.Veel studenten hebben zich al vrij moeten vechten van de Islamitische tradities van hun familie en nu krijgen ze het vanuit de staat zwaar te verduren. Ze krijgen het zo steeds benauwder. Die ervaring is me wel heel erg bijgebleven, de somberheid waarmee de hoogopgeleide Turk de toekomst van zijn land tegemoet ziet. Een toekomst waarbij religie als troef gebruikt wordt, zodat de dreigende economische en ecologische problemen niet benoemd hoeven te worden.

De huidige politieke situatie in Turkije was een van mijn redenen om naar Istanboel te gaan, en mijn interesse is sindsdien alleen maar toegenomen. Hoe de Turkse studenten de ontwikkelingen aanzien heeft een diepe indruk gemaakt op mij. Ook was het interessant om al die andere verschillen en overeenkomsten te zien tussen Nederland en Turkije op zo´n directe en langdurige manier. Ik raakte gehecht aan deze andere manier van leven, aan de mensen, de stad, de gewoontes, het eten, de chaos en het gemak waarmee ik leuke en interessante mensen ontmoette. Het was een zeer gedenkwaardige beleving om een half jaar in een stad te wonen waar ik niemand ken, en vervolgens tot het besef te komen dat ik daar zo langzamerhand een heel leven heb opgebouwd. Het was dan ook niet makkelijk, en het voelde zelfs raar, om weer terug te gaan naar Nederland. Nu ik dit schrijf begin ik deze urban jungle alweer te missen. Ik keer zeker nog een keer terug!