Stichting Nationaal Katholiek Thuisfront

Archiefnummer: 839
Archiefnaam: NKT
Sector: Caritas en maatschappelijk werk
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1946-1992

Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris

Het archief bevat de periode 1946-1992. De omvang van het archief na inventarisatie bedraagt ca. 6,90 meter. De materiële toestand van de archiefstukken is goed.
De vrijwel volledige series vergaderstukken van het hoofdbestuur/algemeen bestuur en het dagelijks bestuur vormen tesamen met de series (financiële) jaarverslagen, jaarrekeningen en "brieven aan diverse personen en organisaties" de kerndocumenten van het archief. Deze series vertonen echter hiaten. Zo zijn slechts de financiële jaarverslagen over 1949 en 1951-1954 aanwezig en ontbreken van diverse jaren de jaarrekeningen. De serie ingekomen en uitgaande stukken over de periode 1946-1992 bevat zowel archiefstukken die op andere plekken in het archief voorkomen als te "onbelangrijk" materiaal om daarvan aparte dosiers te maken.
De vele contacten die het NKT in de loop der jaren met diverse katholieke organisaties onderhield zijn terug te vinden in een aantal "correspondentiedossiers". Deze correspondentie loopt echter meestal over een klein aantal jaren. De bloeiperiode van het NKT in de jaren vijftig komt ook tot uiting in de archiefvorming. De meeste archiefstukken dateren uit de jaren vijftig.

Plaatsingslijst (pdf, 1,2 MB) vernieuwd april 2019

Ten geleide
Stichting Nationaal Katholiek Thuisfront (1946-1992)
Op 29 september 1946 werd het Katholiek Thuisfront opgericht naar het voorbeeld van het reeds vóór de Tweede Wereldoorlog bestaande Nationaal RK Comité voor Cultureel Werk onder Militairen. Het kreeg als doelstelling steun te verlenen aan de geestelijke verzorging van de militairen behorende tot de Nederlandse Strijdkrachten. De organisatie kende een grote bloeiperiode tijdens de ´politionele acties´ in Nederlands-Indië. Hierna voltrok zich een geleidelijke teruggang in de belangstelling van het Nederlandse volk voor het leger.
De repatriëring van de Nederlandse militairen uit Nederlands-Indië betekende een verlies van een aantrekkelijk propaganda-object. Om te voorkomen dat katholiek Nederland geen steun meer zou geven aan de zielzorg voor de militairen werd in 1950 de organisatie aangepast. Een door het Episcopaat benoemde Commissie van Advies bracht eind november 1950 rapport uit waarin zij een aantal aanbevelingen deed. Om het thuisfrontwerk meer te centraliseren werd de naam "Katholiek Thuisfront" veranderd in "Nationaal Katholiek Thuisfront" (NKT), terwijl de bisschop van Roermond het Limburgs Thuisfront ophief. In afwijking van het verzoek van de Commissie van Advies besloot het Episcopaat in augustus 1951 de Raad van Toezicht op de oude wijze te laten voortbestaan. De teruglopende financiële bijdragen van particulieren, organisaties en parochiële afdelingen gaf het bestuur aanleiding om zich te beraden op welke wijze de geldmiddelen efficiënter voor het thuisfrontwerk benut zouden kunnen worden. Het bestuur besloot om het hoofdbureau te wijzigen in een algemeen secretariaat en nam actief deel in de leiding waardoor het aantal werkzaamheden werd verminderd.
De in 1975 opgerichte NKT-Adviescommissie kreeg als taak in een periode van twee jaar een nieuwe organisatie van de grond te krijgen. Zij wijzigde de organisatie van het instituut "gewestelijke commissarissen". De voormalige gewestelijke commissarissen, die zich bereid verklaarden voor het NKT te blijven werken, werden per regio, als "hulppromotor", toegevoegd aan de promotor.

Jaarlijks ontving het NKT een bepaald subsidiebedrag van het Ministerie van Defensie voor haar activiteiten. Door subsidievermindering vanaf 1983 moesten een aantal bijdragen aan vormingswerk, militaire tehuizen en RK geestelijke verzorging verminderd of gestaakt worden. Buiten een subsidie van het Ministerie van Defensie werden de geldmiddelen voornamelijk verkregen uit (kerk)collectes en uit de collecte via de Stichting Collectenplan waarvan het NKT lid was.
In 1989 richtte het bestuur zich voornamelijk op een vorm van samenwerking met het Protestants Interkerkelijk Thuisfront (PIT) en het Humanistisch Thuisfront (HMT). Door deze drie thuisfrontorganisaties werd een commissie ingesteld die een Stichting Gezamenlijke Thuisfronten moest voorbereiden. In deze stichting werd ook de Stichting Geestelijke Verzorging, Vorming en Ontspanning Joodse Militairen betrokken. In de nieuwe opzet diende de Stichting Gezamenlijke Thuisfronten vanaf 1991 als openbaar collecteorgaan op te treden. Het NKT bleef naast de nieuwe stichting voortbestaan om zich in hoofdzaak te blijven richten op de RK parochies.

Organisatie
De parochiële afdelingen vormden de thuisbasis van waaruit het Katholiek Thuisfront haar activiteiten ontplooide. Elke parochie in Nederland - met uitzondering van enkele, welke door ligging en/of structuur hiertoe niet in aanmerking konden komen - had of stichtte een parochiële afdeling van het Katholiek Thuisfront met een eigen gekozen bestuur. De besturen van parochiële afdelingen, behorende tot één zelfde dekenaat, kozen in gemeenschappelijk overleg één dekenaal vertegenwoordiger. De vertegenwoordigers van de dekenaten, welke tesamen een gewest vormen, waren leden van het gewestelijk comité. Elk gewestelijk comité stond onder voorzitterschap van een gewestelijk commissaris, die werd aangewezen door het Hoofdbureau. Met de aalmoezenier, die in dat gewest werkzaam was, vormden zij een soort adviserend en regelend lichaam tussen het hoofdbureau van het NKT en de parochiële afdelingen. Op deze wijze zijn er 31 gewesten ontstaan, waarvan zes met de naam "Districten", in de provincie Limburg. De zes gewesten in Limburg hadden een Provinciale Raad en werkten sinds het begin van 1947 onder de naam van "Limburgs Thuisfront". Om in hun eigen gemeente eenheid van werken in de acties te verkrijgen, hadden de parochiële afdelingen ter plaatse zich dikwijls verenigd in een eigen gekozen stedelijk comité. De voorzitter van een stedelijk comité werd beschouwd als een gewestelijk commissaris. Het hoofdbureau Katholiek Thuisfront stond onder leiding van een directeur, benoemd door het bestuur van de Stichting Katholiek Thuisfront. Het Thuisfrontbestuur werd gevormd door de Raad van Toezicht, welke was samengesteld uit vertegenwoordigers van alle direct bij het Thuisfrontwerk betrokken grote katholieke verenigingen. Deze organisatie bleef met enkele wijzigingen bestaan tot de reorganisatie halverwege de jaren zeventig.

Huisvesting
Het hoofdbureau was half augustus 1946 ondergebracht in "Het huis voor Jeugd- en Jongerenbeweging" van het bisdom Haarlem aan de Jan van Nassaustraat 7 te 's-Gravenhage. Op 1 oktober 1946 kwam het pand Gedempte Burgwal 14 te 's-Gravenhage ter beschikking. In verband met een reorganisatie in 1974 werd het hoofdbureau samengevoegd met dat van de Centrale van Katholieke Militaire Tehuizen (CKMT) aan de Linnaeuslaan 2 te Utrecht

Acties
Om aan haar doelstelling te voldoen voerde het NKT diverse acties uit. De voornaamste hiervan waren:
- Postzendingen naar Nederlands Indië; Het NKT verzorgde de verzending van postpakketten naar Nederlandse militairen tijdens de politionele acties in Nederlands Indië. De zendingen bevatten onder andere boeken, sigaretten, toiletartikelen, schrijfpapier, hosties, rozenkransen, lectuur.
- Boeken- en lectuurvoorziening; De leestafels van katholieke militaire tehuizen (KMT's) werden voorzien van lectuur. Militaire hospitalen en sanatoria werden van leesportefeuilles voorzien. Vele bibliotheken werden opgericht en aangevuld.
- Radiouitzendingen; De Katholieke Rado Omroep (KRO) verzorgde regelmatig radiouitzendingen waarin het thuisfrontwerk aan de orde kwam. Een aantal uitzendingen werd in de vorm van hoorspelen gegeven waarvoor beroepsspelers werden aangetrokken.
- Plechtige requiemmissen; Jaarlijks verzorgde het NKT de viering van plechtige requiemmissen voor overleden militairen.
- Loterijen en collectes.
- Steun aan retraitewerk.
- Ledenwerfacties.
- Verzending van kerstpakketten naar militairen overzee.
- Het beschikbaar stellen van geld voor de bouw en inrichting van KMT's en kapellen in KMT's en kazernes.
- De uitgave van het weekblad Salvo voor militairen.
- Welzijnszorg en ontwikkeling van militairen; Het NKT subsidieerde cursussen, welke gehouden werden op de Mater Amabilisschool te Amersfoort. Daarnaast werden KMT's geholpen met ontspanningsartikelen (TV's, biljarttafels, etc.).
- Vormingswerk.

Bronnen
Huidig archief
- Jaarverslagen over 1946/1947-1947/1948, 1949/1950-1955/1956, 1957-1959 en 1962-1963. Met bijlagen, pl.nr. 240;
- Reglement betreffende de organisatie van het NKT, pl.nr. 344;

Archief Hulporganisaties Militair Ordinariaat (HMO),
- Jaarverslagen over 1975-1990, pl.nr. 14;
- Nota "RK Vormingswerk voor Militairen", z.j., pl.nr. 31.

Literatuur van en over het Nationaal Katholiek Thuisfront kunt u vinden in RUQuest.

KDC – Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over het Nat. Kath. Thuisfront zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Nat. Kath. Thuisfront’ vindt u het bedoelde materiaal.