Leeuwen, A.T. van

Archiefnummer: 1417
Archiefnaam: LEEA
Sector: Onderwijs en wetenschappen
Soort archief: Persoonsarchief
Datering: z.j.

Plaatsingslijst nog niet beschikbaar

Ten geleide
A.T. van Leeuwen (1918-1993)
Arend Theodoor van Leeuwen werd geboren op 1 september 1918 te Utrecht. Zijn vader was hoogleraar dermatologie en zijn familie had een sterke ethische instelling. Van huis uit was hij remonstrant, ging ook naar het Remonstrants seminarie maar vond dat ‘te knus en te burgerlijk’. Bovendien werd hij daar sterk getroffen door de Römerbrief van Karl Barth, die zeer kritisch was tegenover de staatsmacht. Hij voelde zich aangetrokken door de zending. In 1942 ging hij over naar de Nederlands Hervormde Kerk vanwege het grotere zendingsbewustzijn daarvan.

Hij studeerde theologie aan de Rijksuniversiteiten van Leiden en Utrecht. Door zijn leermeester H. Kraemer kwam hij op het spoor van de islamistische mysticus al Ghazali, een goede voorbereiding voor de zending in Ned. Indië. Ondergedoken tijdens de oorlog schreef hij zijn proefschrift Ghazali als apologeet van de islam waarop hij in 1947 in Leiden promoveerde. Hij werd studentenpredikant en keerde zich fel tegen de zg. Politionele acties van Nederland in (toen nog) Ned. Indië. Daar naar toe uitgezonden verbleef hij eerst 4 maanden in Caïro, maakte kennis met de islamitische wereld en leerde arabisch. Als gevolg van een auto-ongeluk in 1955 tijdens verlof in Nederland kon hij niet meer terugkeren naar Indonesië. Hij schreef toen Christianity in world history waarin hij betoogde dat de zending de niet-christelijke wereld zou moeten voorbereiden op de secularisatiegolf die vanuit het westen komt, het ‘Trojaanse paard’ van technisch en economisch voordeel waarvan de consequenties pas later duidelijk worden. Van Leeuwen ontwikkelde in dit boek een secularisatietheologie. De joodse profeten en het christendom veroordeelden alle vormen van verafgoding, het gouden kalf, de Baäl maar ook het kapitaal. Hier worden middelen tot verafgoodde doelen op zichzelf. Dit betekent dat het joods-christelijke denken een bron van secularisatie vormt. Wat eerst heilig was wordt de verantwoordelijkheid van mensen. Ook de theologie zelf krijgt zo een vraagteken en kan bekritiseerd worden. Van Leeuwen koos bewust deze moeilijke weg waarop twijfel niet wordt weggeschoven. Bovendien heeft vooral de protestantse ethiek geleid tot rationalisering van de maatschappij en [versterking van] het kapitalisme. De maatschappelijke paradox is dat ondanks alomtegenwoordigheid van rationele structuren er meer irrationele onderdrukking is dan ooit. Mensen worden schietschijf van kapitaal en politieke macht. In zijn De nacht van het kapitaal beschrijft hij deze ontwikkeling. Economie is een middel geworden dat het doel uit het oog verliest. Rationalisering van economie en staat wordt een automatisch proces dat mensen vermaalt. Ontwikkelingshulp is een inadequate term. Het moet er om gaan een mondiale democratische economie te ontwikkelen. Van Leeuwen was grondlegger van een wat hij noemde economische theologie. De ondertitel van het boek is Door het oerwoud van de economie naar de bronnen van de burgerlijke religie. Kapitalistische economie is een vorm van religie die bekritiseerd moet worden, niet vanuit de sociale leer van de kerk die terug wil naar een voorbije maatschappijvorm, maar vanuit Marx. De niet te stuiten opmars van technocratie betekent dat de wereld profaan is. Van Leeuwen stelt dat de joods-christelijke traditie zich aan deze radicaal nieuwe maatschappijstructuren moet aanpassen en met behoud van de profetische inspiratie zelf atheïstisch moet worden. Een prikkelende stelling die veel discussie opriep.
In 1960 werd Van Leeuwen directeur van Kerk en Wereld in Driebergen. Hij hield zich bezig met de verhouding tussen theologie en het marxisme-leninisme en bezocht Rusland. In 1971 werd hij hoogleraar Theologie van het maatschappelijk handelen aan de Kath. Universiteit Nijmegen. Hij nam in 1985 afscheid.
Van Leeuwen stierf te Gendt op 27 juni 1993.
Bron: KDC-Knipselcollectie

Literatuur van en over Arend Theodoor van Leeuwen kunt u vinden in RUQuest.
- Biografie via Biografisch portaal van Nederland

KDC – Knipselcollectie
De knipselcollectie van het KDC bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over A.T. van Leeuwen zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Leeuwen, A.T. van’ vindt u het bedoelde materiaal.