Bernardus Smeemanstichting

Archiefnummer: 786
Archiefnaam: BSS
Sector: Onderwijs en wetenschappen
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1919-1992

Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris

Plaatsingslijst (pdf, 280 kB)

B.A.A. Smeeman (1853-1912), Pastoor te Monnikendam 1894-1907

Ten geleide
Bernardus Smeemanstichting (1956-1992)
Naamgever van de Bernardus Smeemanstichting was Bernardus Aloysius Antonius Smeeman (1853-1912), pastoor van Monnikendam en stichter en rector-directeur der St. Antoniusstichting te Bergen. [zo op zijn bidprentje, waarschijnlijk is bedoeld de St. Josephstichting.]
Smeeman haalde in 1898 de zusters Ursulinen naar Noord-Holland, aanvankelijk voor het geven van lager onderwijs in Monnikendam. Hij werd directeur en rector van de St. Josephstichting die het beheer ging voeren over de nieuwe zustercongregatie en verhuisde met hen mee naar de nieuwbouw in Bergen. De behoefte aan huishoudonderwijs was groot op het toen nog primitieve platteland en in 1928 richtte de St Josephstichting de huishoudschool op in Bergen en in 1936 die in Hoogkarspel. In 1953 kwam er nog een school in Spanbroek.
In 1956 werd een nieuwe stichting opgericht, die losstond van de zustercongregatie en alleen het onderwijs beheerde. Dit was de Bernardus Smeemanstichting, die nu de drie katholieke landbouwhuishoudscholen en ook de andere onderwijsvormen van de Ursulinen van Bergen in Noord-Holland overnamen. In de praktijk overlapten beide stichtingen elkaar nog lang want de zusters bleven onderwijs geven en in de besturen zaten deels dezelfde personen. De bloeitijd lag in de 50-er jaren. Door de geboortegolf en de verlenging van de leerplicht tot acht jaar verviervoudigde het aantal leerlingen en het aantal scholen werd verdubbeld. Toch werd het aantal zusters dat beschikbaar was voor het geven van onderwijs minder en moest personeel van buiten worden aangetrokken. Nu ging het probleem van de ongelijke behandeling van gehuwde en ongehuwde vrouwen spelen. De Smeemanstichting nam het standpunt in dat gehuwde vrouwen moeilijk een vaste aanstelling kregen. Dit ten behoeve van de continuïteit van het onderwijs in verband met zwangerschap en moederschap. Zo werd toen nog in de hele Nederlandse maatschappij gedacht over de positie van de vrouw.
Rond 1965 werd de katholieke identiteit ter discussie gesteld en trokken de zusters zich geleidelijk terug. De Mammoetwet van 1963 die in 1968 van kracht werd betekende een andere structuur van ook het huishoudonderwijs. Het viel nu onder het beroepsonderwijs en werd in drie niveaus onderverdeeld. Het besturen van de scholen vereiste inbreng van buiten.
Vanaf 1975 maakte de groei plaats voor krimp doordat er minder kinderen waren en door de hogere opleidingseisen die de maatschappij stelde, met name voor meisjes. Het huishoudonderwijs kon daaraan niet meer voldoen. Er kwamen, begeleid door de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR), fusies met andere onderwijsvormen, veelal middelbare beroepsopleidingen. Uiteindelijk zijn alle scholen gefuseerd met andere opleidingen en in andere handen overgegaan en in 1991 hield de Stichting op te bestaan.
Bron: Met wapperend habijt: geschiedenis van het huishoudonderwijs van de Ursulinen van Bergen NH, 1925-1990 / Henk van Setten, Eleonoor van Gerven. Leeszaal KDC.

Literatuur van en over Bernardus Smeemanstichting kunt u vinden in RUQuest.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Bernardus Smeemanstichting’ vindt u het bedoelde materiaal.