Katholieke Studenten Vereniging Sanctus Thomas Aquinas, Amsterdam
Archiefnummer: 960
Archiefnaam: STA
Sector: Onderwijs en wetenschappen
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: (1886) 1896-1977 (1993)
Zie ook de KDC-archieven van het Vrij dispuutgezelschap HERA, het dispuut Sodalitium Studiosorum Deflute, Amsterdam, het Dispuut Sodalitium Studiosorum Volor, Amsterdam en het dispuut Sodalitium Studiosorum P.A.N., Amsterdam
Plaatsingslijst (pdf, 85 kB) vernieuwd juli 2013
Ten geleide
Katholieke Studenten Vereniging Sanctus Thomas Aquinas, Amsterdam (1886) 1896-1977 (1993)
In 1896 werd in Amsterdam de Katholieke studentenkring ‘Sanctus Thomas Aquinas' opgericht in een klimaat van strijd tussen geloof en wetenschap waarin katholieke studenten zochten naar houvast en steun voor hun geloof. In hetzelfde jaar werd aan de neutrale Universiteit van Amsterdam een hoogleraar in de Thomistische wijsbegeerte benoemd, de Dominicaan J.V. de Groot, welk feit als katalysator diende. Voorlopers waren het dispuut de Piusvereniging (1873) en ‘Geloof en Wetenschap' (1881). [Zie het KDC-archief van de Vereniging Geloof en Wetenschap. ] Aanvankelijk zochten veel katholieke leden daarnaast voor het gezelligheidsleven het Algemene Studentencorps op, omdat ‘Sanctus Thomas Aquinas' alleen religieus-cultureel gericht was. In het begin van de 20e eeuw was hier veel strijd over en pas in 1930 kreeg de vereniging een eigen sociëteit. Begonnen met 30 leden in 1896 waren in 1931 240, waaronder 55 meisjes, van de in totaal 327 katholieke studenten in Amsterdam lid.
Naast de godsdienstig/wetenschappelijke en culturele activiteiten werd door de Vereniging ook veel gedaan aan steun voor de katholieke missiën. Hiervoor werd de Amsterdamsche R.K. Studentenmissieactie (ARKSMA) opgericht die onder meer financiële steun gaf aan Indonesische studenten, een medische cursus voor missionarissen opzette en de oprichting van het sanatorium Dekkerswald steunde. Vanaf 1929 was pater J. van Heugten S.J. de moderator van de vereniging Thomas Aquinas.
In de dertiger jaren kwam een deel van de katholieke studenten onder de rechts-radicale invloed van het Dietsch Nationaalsolidarisme (Dinaso), een in Vlaanderen ontstane beweging. Moderator Van Heugten stelde zich tegen hen op. Na tumultueuze vergaderingen werden de Dinaso's in 1934 geroyeerd met steun van het episcopaat.
In 1941 werd ‘Sanctus Thomas Aquinas' door de bezetter opgeheven en ging ondergronds onder het mom van de ARKSMA, die wel een officiële erkenning kreeg. In 1942 werden studenten opgepakt voor de Arbeitsdienst in Duitsland. wat leidde tot het voorleggen van de loyaliteitsverklaring aan alle studenten. Uiteindelijk tekenden, ook onder invloed van het ondubbelzinnige standpunt van aartsbisschop De Jong, slechts 4 katholieke studenten. De Senaat van de Universiteit van Amsterdam was wankelmoedig omdat een deel van de hoogleraren het onderwijs wilde voortzetten. In april 1943 werd de keus voor niet-ondertekenaars zich melden voor de Arbeitsdienst, of onderduiken. 70 ‘Thomaten' kwamen zo in Duitsland terecht, een deel dook alsnog onder bij het eerste verlof. Officieel moest de Universiteit doorwerken, maar de clandestiene universiteit was groter.
Na de oorlog werd de Algemene Studenten Vereniging Amsterdam (ASVA ) opgericht. Deze wilde de gezelligheidsverenigingen ondergeschikt aan haar maken, en diverse verenigingsactiviteiten samenvoegen. Dit leidde tot strubbelingen tussen het corps dat hier tegen was en Thomas Aquinas dat er welwillender tegenover stond. De toeloop van nieuwe studenten was groot. In 1946 kwamen er 260 nieuwe leden bij. De oude onderafdelingen Theologische Cursus, Congregatie, Vincentius, Medisch Dispuut en ARKSMA werden heropgericht. Het Thomasblad verscheen weer, onder de naam Essedum. Er kwam een eigen huis op Vondelstraat 80. De afdeling van vrouwelijke studenten, RIA, werd losgemaakt en kreeg een eigen sociëteit. De gezamenlijke sport- muziek- en toneelclubs van de ASVA kwamen moeizaam van de grond, waardoor Thomas weer eigen activiteiten op deze gebieden opnam. De ASVA was vooral opgericht om het aantal nihilisten terug te brengen, nu kwamen praeses Cees Lampe van Thomas en de bisschop van Haarlem met een eigen plan, gericht op katholieke nihilisten. Eénderde van de katholieke studenten was geen lid van een vereniging, dat waren 400 studenten. Hiervoor werden de Theologische Cursus, disputen en voordrachten ondergebracht bij het nieuwe Studium Catholicum (SC) en werd de moderator van Thomas Aquinas, nog steeds pater Van Heugten, nu ‘Studenten-moderator' belast met de zorg voor alle katholieke studenten.
Er kwamen discussies over de katholieke identiteit van de vereniging, het katholieke isolement en de houding tegenover de neutrale Universiteit. Er waren zelfs fusiepogingen met het Studentencorps en protestantse verenigingen. Het bisschoppelijk mandement van 1954, De katholiek in het openbare leven van deze tijd, verhevigde de strijd. In 1956 nam Van Heugten afscheid als moderator. Toen in 1958 een kritisch artikel over paus Pius XII verscheen in Propria Cures, het blad van de ASVA, ontstond er een conflict met de katholieke leden daarvan, dat escaleerde en leidde tot het vertrek van katholieke ledenraadsleden. Thomas Aquinas verbrak de banden met de ASVA, een overreactie. De ASVA reageerde laconiek dat er officieel geen banden bestonden, er waren alleen individuele leden. Een jaar later kwam een nieuwe Thomas-fractie in de ASVA ledenraad terug.
Op politiek gebied waren er kort na de oorlog contacten en steun voor Tsjechiese studenten en in 1956 voor Hongaarse studenten. De missie-activiteiten bleven een grote rol spelen, nu in het missiologisch dispuut ALMA en de Vincentiusconferenties bleven actief.
Bron: Leeszaal KDC
Literatuur van en over de Katholieke Studenten Vereniging Sanctus Thomas Aquinas, Amsterdam kunt u vinden in RUQuest.
KDC - Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over Studentenverenigingen, Amsterdam zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.
KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Thomas Aquinas’ vindt u het bedoelde materiaal.