Schmutzer, Familie

Archiefnummer: 126
Archiefnaam: SCHM
Sector: Kerkelijk en godsdienstig leven
Kerkelijk en godsdienstig leven
Soort archief: Archivalia van personen
Datering: 1904-1985

Het archief bevat in hoofdzaak stukken over het godsdienstig en charitatief werk van de familie Schmutzer in voormalig Nederlands Indië. Het KDC-archief van het Sint Melania-Werk bevat enkele stukken m.b.t. de familie Schmutzer.

Plaatsingslijst

Ten geleide
Familie Schmutzer (1904-1985)
Prof.dr.ir. Josef Ignaz Julius Marie Schmutzer-Hendriks werd geboren te Wenen op 11 november 1882, waar zijn in Indië woonachtige ouders op dat ogenblik met verlof waren. De fam. Schmutzer kwam oorspronkelijk uit Oostenrijk. Hij was hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, minister van Overzeese Gebiedsdelen en vice-voorzitter van de Volksraad in Indonesië (Ned. Indië). Hij kreeg verschillende onderscheidingen. Zijn broer Ir. Julius Robert Anton Marie Schmutzer werd geboren te Semarang op 12 december 1884 en overleed te Nijmegen op 28 oktober 1954.

Zij erfden van hun ouders de suikeronderneming "Gondang-Lipoera" te Gandjoeran, ten zuiden van Jokjakarta. Beiden studeerden te Delft. Van 1912-1918 werkten ze samen in de onderneming. In 1918 ging Julius voor verdere studie twee jaar naar Nederland en trouwde intussen met Carla van Rijckevorsel, een zus van de jezuïet Van Rijckevorsel wiens naam vaak voorkomt in dit archief. In 1920 gingen ze samen terug naar Indië, waar Josef intussen al een Standaardschooltje had laten bouwen voor de jongens uit de dessa. Josef vertrok toen naar Batavia (Jakarta).

Beide gezinnen hebben veel gedaan voor de missie in Gandjoeran. Niet de Jezuïeten maar de familie Schmutzer was de grondlegger van de missie in dit gedeelte van Java. Hier was het ook dat voor het eerst op Java door de onderneming met het werkvolk een collectieve arbeidsovereenkomst werd gesloten. Er kwam een internaat voor meisjes onder leiding van de zusters van Onder de Bogen (Carolus Borromeus). Ook begon mevr. Schmutzer-Van Rijckevorsel, die verpleegster was, een polikliniek in haar garage, die uitgroeide tot een ziekenhuis. Er werd een kerkje gebouwd. Men begon met de aanpassing van de inheemse kunst aan de katholieke godsdienst. De stupa-vorm is duidelijk te onderkennen, evenals de gestileerde lotus. Op het gebied van deze kunst heeft vooral Josef veel werk verricht. Hij liet o.a. de eerste Tjandi (Candi) bouwen met een beeld van het H.Hart en heel Java werd aan het H.Hart toegewijd. In 1934 ging de fam. Schmutzer-Van Rijckevorsel terug naar Nederland in verband met de studie van hun kinderen.

Tijdens de revolutie in 1947-1949 is de hele onderneming, fabriek met huizen, totaal vernield door de extremisten. Het missiegedeelte, kerk, school en ziekenhuis, bleven gespaard, want de extremisten beschouwden dit niet als koloniaal eigendom, maar als eigendom van de Javanen.
Josef I.J.M. Schmutzer overleed op 26 september 1946 te Utrecht.

Literatuur van en over leden van de familie Schmutzer kunt u vinden in RUQuest.
- Biografieën van J.I.J.M. Schmutzer en J.R.A. Schmutzer via Biografisch portaal van Nederland

KDC - Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over J.I.J.M. Schmutzer, I.A.M. Schmutzer en J.R.A.M. Schmutzer zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Schmutzer’ vindt u het bedoelde materiaal.