Katholieke Middenstandsbond, bisdom Haarlem
Archiefnummer: 1015
Archiefnaam: KMHM
Sector: Stands- en vakorganisaties
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1918-1968
Plaatsingslijst (pdf, 39 kB) vernieuwd oktober 2013
Ten geleide
Katholieke Middenstandsbond, bisdom Haarlem (1918-1968)
In 1903 werd een Nederlandse organisatie voor de middenstand opgericht, de Nederlandse Bond van Verenigingen van de Handeldrijvende middenstand. Deze Bond was neutraal en eerbiedigde in theorie de godsdienstige overtuiging van de aangesloten verenigingen, maar al spoedig voelden de katholieken zich niet serieus genomen. De behandeling van de Tariefwet Kolkman in 1911 leidde tot een definitieve breuk.
In 1902 was de eerste R.K. middenstandsbond in Nederland opgericht, "De Hanze", R.K. Vereniging van Neringdoenden in het bisdom 's-Hertogenbosch, op initiatief van dr. J. Nouwens O.Praem. Andere bisdommen volgden. (Zie de archieven van de Aartsdiocesane Katholieke Middenstandsbond, de Katholieke Middenstandsbond, bisdom 's-Hertogenbosch en de Katholieke Middenstandsbond, bisdom Breda)
De Katholieke Middenstandsbond, bisdom Haarlem is opgericht in 1907, na een oproep van bisschop Mgr. A.J. Callier. Pas in 1915 kwamen de diocesane bonden samen in de Nederlandse R.K. Middenstandsbond (NRKM). Begonnen werd met 421 leden in 8 afdelingen in het diocees. Het begin was moeilijk. Het kleur bekennen in een gemengde omgeving, onderdeel van de katholieke emancipatie, was nieuw. Veel middenstanders bleven ondanks de afscheiding aangesloten bij de neutrale bond en stonden onverschillig tegenover de katholieke samenwerking. In 1909 was de landelijke Hanzebank opgericht. Na 1910 groeide de Haarlemse bond sterk. Het Santosfonds gaf hulp aan lijders aan tuberculose. Er kwam een fonds Uitkering bij overlijden tot stand en er was ook een Informatie- en incassobureau, overgenomen van de afdeling Amsterdam.
Het derde lustrum, in 1922 werd groots gevierd door 1500 leden (van de 8700) die met hun dames een optocht door de stad hielden. In de St. Bavo kathedraal werd een Hanze-altaar geconsacreerd. Tegelijk werd het 12 1/2 jarig bestaan van de Hanzebank in het bisdom gevierd. De bank beheerde in het bisdom 22 millioen gulden en had 15 millioen aan krediet uitstaan. Maar boven de bank pakten zich donkere wolken samen. In 1923 werd surséance van betaling aangevraagd. De solidariteit was niet sterk genoeg, vele bondsleden vroegen hun geld op en de bank ging ten onder. Een periode van malaise volgde, die duurde tot 1928. De economische crisis had geen gevolgen voor het ledental, maar wel voor de economische positie van veel middenstanders, die bleven zitten met niet betaalde rekeningen.
In het eerste bezettingsjaar werd uit nood samenwerking geboren tussen de drie landelijke middenstandsbonden, de Nederlands Middenstandscentrale. In 1942 werden echter alle middenstandsorganisaties door de bezetter geliquideerd. Op dat moment had de Haarlemse bond 140 afdelingen met 10.450 leden. Na de bevrijding werden de NRKM en de diocesane bonden heropgericht en gereorganiseerd.
Als gevolg van de instelling van het nieuwe bisdom Rotterdam in 1956 werd de naam veranderd in Interdiocesane Kath. Middenstandsbond in de bisdommen Haarlem en Rotterdam.
Bron: Jan Bakker ...En zij deden het... : een halve eeuw geschiedenis van de Interdiocesane Katholieke Middenstands Bond in de bisdommen Haarlem en Rotterdam, 1957. Leeszaal KDC, Kast 10, SK nr. 38.
Literatuur van en over de Katholieke Middenstandsbond, bisdom Haarlem of Hanze Haarlem kunt u vinden in RUQuest.
KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Hanze Haarlem’ vindt u het bedoelde materiaal.