Schillebeeckx, E.C.F.A.

Archiefnummer: 656
Archiefnaam: SCHI
Sector: Onderwijs en wetenschappen
Soort archief: Persoonsarchief
Datering: 1926-2009

Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris

Plaatsingslijst (docx, 746 kB)

Ten geleide
Edward Cornelis Florent Alfons Schillebeeckx = Henricus, OP (1914-2009)
Edward Schillebeeckx werd geboren te Antwerpen. Na van 1928 tot 1934 het internaatsgymnasium van de Jezuïeten te Turnhout, het Sint Jozef-college, doorlopen te hebben, trad hij in het laatste jaar in bij de Dominicanen te Gent. Daar legde hij op 21 september 1935 de professie af; zijn kloosternaam was Henricus. Na het noviciaat volgde de filosofie-studie. Daar hij eerst zijn militaire dienstplicht moest vervullen, kon Schillebeeckx pas in 1940 aan het Dominicaans Theologicum te Leuven zijn studie vervolgen. In 1941 werd hij tot priester gewijd en in 1943 behaalde hij de graad van lector in de theologie. Van 1945 tot 1947 verbleef Schillebeeckx in Parijs en liep hij college bij Yves Congar aan de Sorbonne en bij Marie-Dominique Chenu aan het Dominicaanse studiehuis Le Saulchoir, waar hij in 1951 de doctorstitel behaalde. Door zijn orde was hij in 1947 teruggeroepen naar Leuven om er dogmatiek te doceren, wat hij deed tot 1957, waarbij hem ook het ambt van magister spiritualis van de fraters-studenten toevertrouwd werd. Tevens bekleedde hij in het academisch jaar 1956-1957 een professoraat aan het Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen te Leuven. Ondertussen had Schillebeeckx in 1952 met De sacramentele heilseconomie een eerste belangrijke publicatie op zijn naam gebracht.

In 1957 verhuisde Schillebeeckx naar het Albertinum van de Dominicanen in Nijmegen. Aan de Katholieke Universiteit aldaar was hij benoemd tot hoogleraar in de systematische en historische theologie, als opvolger van G.P. Kreling OP. In deze jaren namen zijn werkzaamheden een steeds grotere omvang aan. Behalve zijn Nijmeegse doceertaak en het voortgezette hoofdredacteurschap van het Tijdschrift voor Geestelijk Leven, verschenen belangrijke boeken als De Christusontmoeting als sacrament van de Godsontmoeting en Het huwelijk, aardse werkelijkheid en heilsmysterie. Schillebeeckx was ook betrokken bij de totstandkoming van De Nieuwe Katechismus van de Nederlandse bisschoppen en werd door de laatsten gevraagd hen als niet-officiële 'peritus' bij te staan tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. In 1960 schreef hij in naam van de bisschoppen een herderlijke brief om mensen te informeren over het concilie. Deze brief werd internationaal bekend door de wijze waarop Schillebeeckx de relatie tussen gelovigen en kerkelijke hiërarchie beschrijft: bisschoppen en paus hebben in zijn ogen als taak het leven van gelovigen tot uitdrukking te brengen, en niet andersom.

Voorts behoorde Schillebeeckx tot de voornaamste initiatiefnemers tot de oprichting van twee wetenschappelijke vaktijdschriften: het Tijdschrift voor Theologie en Concilium. Van het eerste werd hij hoofdredacteur; Concilium werd samen met een aantal andere theologen, zoals Yves Congar, Hans Küng, Johann Baptist Metz en Karl Rahner opgericht. Hier was hij hoofdredacteur van de sectie-dogmatiek. Dit tijdschrift zette het internationale debat voort over de centrale thema's van het Tweede Vaticaanse Concilie. Inmiddels hadden Schillebeeckx' geschriften de interesse gewekt van de Congregatie voor de Geloofsleer in Rome, geleid door Joseph Ratzinger, de latere paus Benedictus XVI, die er met de katholieke leer strijdige standpunten in bespeurde, hetgeen in 1968 tot een voortijdig afgebroken onderzoek leidde.

In voortdurende wisselwerking van colleges, publicaties en studie werkte Schillebeeckx vanaf begin jaren zeventig aan de voorbereiding van het meest spraakmakende deel van zijn oeuvre, het in 1975 verschenen eerste deel van zijn christologische trilogie: Jezus, het verhaal van een levende. Dit boek, in 1978 gevolgd door Gerechtigheid en liefde, genade en bevrijding, maakte de auteur in 1976 opnieuw het voorwerp van een onderzoek door de Congregatie voor de Geloofsleer. In het najaar van 1979 kwam het tot een persoonlijk gesprek in Rome, dat een grote publiciteit in binnen- en buitenland en een grootscheepse handtekeningen-actie ter adhesiebetuiging veroorzaakte.

Gedurende de jaren zeventig en tachtig werd Schillebeeckx steeds meer tot één van de, zo niet de belangrijkste, intellectuele woordvoerders van de 'oppositie' in de voortdurende spanningen binnen de Nederlandse kerkprovincie. Behalve door artikelen en boeken werden zijn gedachten eveneens verspreid door lezingen en spreekbeurten (ook homilies) op nationale en internationale podia. Zo werd de Nijmeegse hoogleraar tot driemaal toe uitgenodigd om in de Verenigde Staten, onder andere te Harvard, zijn opinies over christologie, eschatologie, secularisatie, ambt en celibaat, huwelijk en seksualiteit, vredesproblematiek en andere thema's uit de theologie te ontvouwen. Uit voorgaande opsomming zou men reeds kunnen opmaken dat het werk van Schillebeeckx niet zozeer een uitgewogen, integraal theologisch systeem is (zoals dat van Thomas van Aquino), als wel een samenstel vormt van uit de theologische wetenschap geconcipieerde gedachten over uiteenlopende actuele onderwerpen uit kerk en wereld.

Na zijn emeritaat in 1983, voorafgegaan door de toekenning van de Erasmusprijs in het jaar daarvoor, zette Schillebeeckx zijn werkzaamheden onverminderd voort, waarbij als voornaamste feiten het onderzoek door de Congregatie voor de Geloofsleer naar zijn ambtsopvattingen in 1984 en de verschijning van het afsluitende deel uit het Jezus-drieluik, Mensen als verhaal van God, aan te tekenen zijn. Bij gelegenheid van deze gebeurtenis en Schillebeeckx' 75ste verjaardag (12 november 1989) werd door enige vrienden de Stichting Edward Schillebeeckx opgericht, die zich als voornaamste doel heeft gesteld het 'verzamelen, ordenen, bewaren en toegankelijk maken van documentatie-materiaal van en over Edward Schillebeeckx'. Hieruit vloeide de opdracht aan het Katholiek Documentatie Centrum voort tot het toegankelijk maken van Schillebeeckx' persoonlijk archief, waarmee op 1 januari 1990 werd begonnen.

In 1995 moest Schillebeeckx zijn woning in het Albertinum in Nijmegen verlaten, omdat dit werd gesloten. Bij zijn 85e verjaardag in 1999 stelde de Katholieke Universiteit Nijmegen een 'Schillebeeckx-leerstoel' in. Dat Schillebeeckx tot op hoge leeftijd de belangstelling van het Vaticaan bleef trekken, bleek toen een jaar later onder Vaticaanse druk de naam veranderd werd in leerstoel 'Theologie en Cultuur'.

In 2000 trok hij nog de aandacht met een artikel in het Tijdschrift voor Theologie over recente ontwikkelingen in de antropologie en 'ritual studies'. Zijn laatste jaren waren getekend door ziekte. Edward Schillebeeckx overleed in december 2009 in Nijmegen.

Biograaf van Schillebeeckx is prof. Dr. Erik Borgman, theoloog aan de universiteit van Tilburg.

Literatuur van en over E.C.F.A. Schillebeeckx kunt u vinden in RUQuest.
- Bibliografie in: Bibliografieën Katholiek Documentatie Centrum

KDC - Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over E.C.F.A. Schillebeeckx zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Schillebeeckx’ vindt u het bedoelde materiaal.