Dienst Onderwijs van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond
Archiefnummer: 725
Archiefnaam: NCBO
Sector: Stands- en vakorganisaties
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1920-1985
Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris
Zie ook het archief van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond en dat van de RK Landbouwwinterschool Boxtel
Ten geleide
Dienst Onderwijs van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (1920-1985)
Al vanaf de oprichting van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (NCB) in 1896 werd aandacht besteed aan het onderwijs, eerst vanuit de plaatselijke afdelingen die land- en tuinbouwcursussen organiseerden, later centraal. In 1920 werd daarvoor de Vereniging RK Land- en Tuinbouwonderwijs van de NCB opgericht, later Dienst Onderwijs van de NCB genoemd. Vanaf 1914 was de bond niet meer algemeen-christelijk, maar koos voor de confessioneel katholieke signatuur. In 1920 was 90% van de katholieke boeren en tuinders lid van de NCB. Er waren 250 plaatselijke afdelingen met in totaal 40.000 leden. Er werden scholen gesticht voor lager en middelbaar land- en tuinbouwonderwijs, landbouwhuishoudonderwijs en agrarische vakscholen. Door de gelijkschakeling van het bijzonder onderwijs met het algemeen onderwijs kon men aanspraak maken op algemene middelen.
De NCB bestuurde en beheerde d.m.v. haar onderwijsvereniging de meeste plaatselijke en regionale scholen op het gebied van het agrarisch beroepsonderwijs in Noord-Brabant, Zuid-Gelderland en Zeeuws-Vlaanderen. De betekenis hiervan voor de boerenstand in deze gebieden kan moeilijk overschat worden. Wel had deze hele organisatie in de tijd van verzuiling totalitaire trekken. De bisschoppen zagen graag alle katholieke boeren en tuinders voor al hun belangen bij de NCB aankloppen. Het monopolie was vanzelfsprekend en men ging er van uit dat alle katholieken katholieke scholen bezochten.
Vanaf 1960 kwam er een tijd van sanering en schaalvergroting waarin de NCB uiteindelijk, maar toch pas definitief in de jaren ’90, het bestuur van al haar scholen uit handen gaf. De tijd van verzuilde netwerken kwam langzamerhand tot een eind. De landelijke onderwijspolitiek met haar Mammoetwet, middenschoolexperimenten en basisvorming had ook grote gevolgen voor het platteland. De zware belasting van de NCB met beheer en organisatie van het onderwijs speelde ook een rol.
In 1966 had de NCB nog 70 scholen onder haar beheer, met 7000 leerlingen, maar 60% kwam niet meer uit een agrarisch milieu. De onderwijstaken verschoven naar andere onderwijstypen. In 1998 werden er geen scholen meer bestuurd door de NCB.
Bron: Laat ze maar leren: een eeuw onderwijs van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond / Margreet van der Burg, Ton Duffhues. Tilburg: NCB, 1998.
Literatuur van en over Onderwijs Noordbrabantse Christelijke Boerenbond kunt u vinden in RUQuest.
Leeszaal KDC, Kast 10, Sk nr. 91: Laat ze maar leren : een eeuw onderwijs van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond / Margreet van der Burg, Ton Duffhues. Tilburg: NCB, 1998.
KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Dienst Onderwijs’ of 'NCB' vindt u het bedoelde materiaal.