Hoger Katechetisch Instituut

Archiefnummer: 889
Archiefnaam: HKI
Sector: Kerkelijk en godsdienstig leven
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: (1922) 1954-1990 1999)

Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris

Plaatsingslijst en rubriekenschema (pdf, 1,3 MB) vernieuwd februari 2018

Nadere toelichting op het rubriekenschema:
Rubriek 1 bevat de agenda's, notulen en bijlagen van vergaderingen van het curato­rium en het bestuur.
Rubriek 2 bevat de vergaderstukken van de directie, de staf en het gemeenschappe­lijk beraad medewerkers (gbm).
Rubriek 3 bevat de seriematig gevormde correspondentie.
Rubriek 4 bevat de financiële bescheiden, zoals de accountantsrapporten en stukken van de financiële commissies. De financiële jaarstukken zijn als bijlagen bij vergade­ringen van
het curatorium en het bestuur opgenomen.
Rubriek 5 bevat de overige basisdocumenten.
Rubriek 6 bevat de niet-basisdocumenten.
Rubriek 7 bevat de archieven van de catechetische tijdschriften Verbum en School en Godsdienst, voor kinder- en jongerencatechese en van Opstap voor volwassenen­catechese.
Rubriek 8 bevat het documentatiemateriaal, dat door het HKI was verzameld. Dit materiaal bestaat uit diverse methoden voor catechese, audiovisueel materiaal en zogenaamde curiosa catechetica. De documentatie biedt een goed overzicht van de ontwikkelingen in de catechese.

Hoger Katechetisch Instituut Nijmegen, 25 jarig jubileum, 1979

Ten geleide
Hoger Katechetisch Instituut (1922) 1954-1990 (1999)
In het begin van de jaren vijftig deed de uit Frankrijk afkomstige ‘nouvelle théologie' in Nederland zijn invloed gelden. Tevens kwamen nieuwe pedagogische denk­beelden op. Deze ideeën hadden hun invloed op godsdienstleraren met als gevolg dat de traditionele methoden voor catechese, die werden gehanteerd voor het onder­richt in de officiële kerkelijke leer, onder kritiek kwamen te staan. Er ontstond steeds meer behoefte aan deskundige begeleiding, theologische bijscholing en pedagogisch-didactische vorming van godsdienstleraren aan middelbare scholen. Een aantal priesterorden en -congregaties traden hierover in overleg met het Nederlands epis­copaat en dit leidde in 1954 tot de oprichting van de Stichting Hoger Katechetisch Instituut (HKI). Deze benaming werd gekozen ter onderscheiding van regionale of meer specifieke catechetische centra.

Het bestuur werd gevormd door een curatorium, bestaande uit de provinciaals van enkele orden en congregaties en twee leden benoemd door het episcopaat. Het cura­torium nodigde ook anderen uit toe te treden als bestuurslid, onder wie de directeur van het RK Centraal Bureau voor Onderwijs en Opvoeding, later Centraal Bureau voor het Katholiek Onderwijs (CBKO) te Den Haag. Als part-time directeur werd benoemd pater W. Bless SJ (1954-1969), tevens directeur van het Katechetisch Centrum Canisianum (KCC) te Maastricht. Het HKI had verder geen medewerkers in dienst en organiseerde alleen cursussen die werden gegeven door externe deskundigen. In eerste instantie was het cursusaanbod gericht op pries­termoderatoren in het middelbaar onderwijs. Maar reeds in 1957 werd dit uitgebreid met cursussen voor catecheten in het lager onderwijs en het beroepsonderwijs. Vrij spoedig kwamen daar ook nog andere opdrachten bij, zoals van de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR) om richtlijnen te ontwerpen voor het godsdienst­onderwijs aan kweekscholen (later pedagogische academies) en voor de opleiding van kleuterleidsters. Ook de bisschoppen verleenden opdrachten, zoals de her­ziening van de schoolcatechismus. Deze opdracht leidde tot een fundamentele her­ziening van de schoolcatechese (Grondlijnen, (1964)) en een nieuwe oriëntatie op de volwassenencatechese resulterend in de publicatie van De Nieuwe Katechismus voor Volwassenen (1966) onder auspiciën van de Nederlandse bisschoppen. Deze uitgave leidde tot uitvoerige discussies die zouden aanhouden tot 1969, in welk jaar de door het Vaticaan geëiste Aanvulling bij de Nieuwe Katechismus werd gepubliceerd. On­danks de gerezen problemen was de publicatie internationaal een succes: De Nieuwe Katechismus werd vertaald in 19 talen. De ontwikkelingen op het gebied van de cate­chese leidden in 1969 tot de oprichting van de Nationale Raad voor Katechese (NRK) door het episcopaat. Deze instelling bestond uit zeven bisschoppelijk gedelegeerden, afkomstig uit de verschillende bisdommen. De NRK ging fungeren als bestuur van het HKI en kreeg als opdracht een statutenwijziging te formuleren (1970). De direc­teur van het HKI fungeerde tevens als secretaris van het bestuur van de NRK.

Het HKI werd nu een service-instituut voor de NKSR, het CBKO en het Katholiek Pedagogisch Centrum (KPC) te 's-Hertogenbosch, pater W. Bless SJ werd opgevolgd door pater C. Neven CSSp (1969-1979) en het instituut kon nu ook medewerkers in dienst nemen. Er kwamen vier afdelingen: een voor kindercatechese, een voor jonge­rencatechese, een voor volwassenencatechese en een afdeling voor studie en onder­zoek. In de jaren zeventig raakte het instituut vooral bekend door de ‘ervaringscatechese', waarbij niet de geloofsleer als uitgangspunt diende voor de catechese, maar de erva­ringen opgedaan in het dagelijks leven. In 1977 ontstond een conflict over het Werk­boek voor Katechese. In tegenstelling tot de situatie na de publicatie van de Nieuwe Katechismus verlangden nu ook de bisschoppen correcties.

Tijdens het directeurschap van G. Schlattmann (1979-1982) werd overleg gevoerd met het episcopaat dat in 1982 uitmondde in een tweejarige proefperiode waarin ex­tra zou worden toegezien op publicaties van het instituut. Eveneens werd vast­gelegd, dat er een scheiding zou komen tussen het HKI-bestuur en de NRK. In 1984 kwam een evaluatiecommissie tot de conclusie, dat de publicaties aan de gestelde criteria voldeden en vond de bisschoppenconferentie geen aanleiding het ver­trouwen in het instituut op te zeggen.
Naast deze kwesties had het HKI tezelfdertijd ook financiële problemen. Mede door het teruglopen van projectsubsidies werd de financiële basis zo zwak, dat het bestuur besloot tot een herstructurering en afslanking. Dit hield in het ontslag van bijna de helft van het aantal medewerkers, onder wie de directeur. In 1984 werd het HKI ver­zelfstandigd en vormde de NRK (in 1988 opgegaan in de nieuw opgerichte Bis­schoppelijke Commissie voor de Katechese) niet langer het bestuur. Het nieuwe be­stuur bestond uit drie poten: vertegenwoordigers van religieuzen, onderwijsorgani­saties en het pastorale veld. Th. Mandos FIC werd benoemd tot directeur. Het HKI probeerde nog zijn werkterrein te verbreden door zich te richten op de parochie­catechese, maar het bestuur moest in 1990 besluiten het instituut te sluiten en de stichting te liquideren. De projecten, de uitgave van de catechetische periodieken en de voorraden op het gebied van de schoolcatechese werden voortgezet, respectieve­lijk overgenomen door het Katholiek Pedagogisch Centrum. De religieuzen besloten de catechetische ontwikke­lingen te bundelen in en te stimuleren vanuit de stichting Nieuwegein.

Literatuur van en over het Hoger Katechetisch Instituut kunt u vinden in RUQuest.

KDC - Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over het Hoger Katechetisch Instituut zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Hoger Katechetisch Instituut’ vindt u het bedoelde materiaal.