Het Wit-Gele Kruis
Archiefnummer: 942
Archiefnaam: WGK
Sector: Zieken- en gezondheidszorg
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1918-1985 (1988)
NB: De archieven van de Algemene Vereniging Het Groene Kruis, Het Oranje-Groene Kruis, Het Wit-Gele Kruis en de Stichting Samenwerkende Landelijke Kruisverenigingen maken één fonds uit.
Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris
Plaatsingslijst en rubriekenschema (pdf, 3,9 MB)
Ten geleide
Het Wit-Gele Kruis (1918-1985 (1988))
Enkele artsen, waaronder huisarts J.P. Gribling, de vereniging ‘Onderlinge Bijstand’ van pastoor V. d. Noort en de Boerenbond waren in 1916 de initiatiefnemers van een eigen katholieke kruisvereniging. Vooral op het Brabantse platteland was de medisch-hygiënische toestand slecht. Er was een hoge kindersterfte en veel tuberculose (’de witte dood’). Het initiatief uit katholieke kring ontstond uit barmhartigheid en zorg om de volksgezondheid omdat de maatschappij tekortschoot in sociale rechtvaardigheid. In Limburg was echter al eerder het Groene Kruis opgericht dat in principe voor alle gezindten werkte maar waarin katholieke voormannen de leiding hadden, gesteund door de bisschop van Roermond. Ook in Noord-Brabant waren vanuit Den Bosch twaalf Groene Kruis afdelingen opgericht, hier echter geleid door niet-katholieken. Een bijkomend motief voor de oprichting van Het Wit-Gele Kruis was daarom het verkrijgen van meer katholieke invloed. Zorg om volksgezondheid ging samen met apostolaat en geloofsversterking. De instelling was ook een manifestatie van de Kerk in de maatschappij. Er werkten volgen Gribling meer geestelijken dan medici aan de vormgeving van Het Wit-Gele Kruis. Op het Brabantse platteland vond een beschavingsoffensief plaats waarin de pastoor een grote invloed had en de wijkzuster aanvankelijk ook zielzorger was en zich in de gezinnen met alles bemoeide. Het paste in die tijd. Kindersterfte en tuberculose daalden echter spectaculair.
In 1923 kwam de Nationale Federatie Het Wit-Gele Kruis tot stand. In 1948, bij het 25-jarig bestaan daarvan, waren 500.000 gezinshoofden lid. Dat betekent dat 2 millioen mensen door het Wit-Gele Kruis-werk bestreken werden. Toen was dat meer dan een kwart van de Nederlandse bevolking.
De instelling zorgde voor de kraamzuster, de wijkzuster, het consultatiebureau en hield zich bezig met rheumabestrijding, revalidatie en kankerbestrijding. Van 1945 tot 1965 werden 150 nieuwe wijkgebouwen gesticht. Dochterstichting Geestelijke Volksgezondheid had een sociaal psychiatrische dienst en een jeugd psychiatrische dienst, een Medisch Opvoedkundig bureau, een Bureau voor Huwelijksaangelegenheden, met vestigingen in Arnhem en Nijmegen. Het eerste ‘Sluisinternaat’ voor vrouwelijke gasten werd in 1963 geopend in Zevenaar. Dit was bedoeld om de overgang van psychiatrisch ziekenhuis naar maatschappij te ondersteunen.
Vanaf 1964 beraadden het Wit-Gele Kruis en het Limburgse Groene Kruis zich over stuctuurverandering. Er waren 640 plaatselijke afdelingen met ieder een eigen juridische vorm. Vanaf de jaren zestig kwam, zoals bij veel andere katholieke organisaties, de discussie op gang over het katholieke karakter. In 1967 werd de Stichting Samenwerkende Landelijke Kruisverenigingen opgericht, waarbij ook het protestants-christelijke Oranje-Groene Kruis zich aansloot. De gedachte aan een fusie tussen het algemene Groene Kruis, het katholieke Wit-Gele Kruis en het Oranje-Groene Kruis werd steeds sterker. In 1978 kwam de fusie tot Nationale Kruisvereniging daadwerkelijk tot stand. Daarna volgden meer fusies.
Bron: KDC-Knipselcollectie
Literatuur van en over het Wit-Gele Kruis kunt u vinden in RUQuest.
KDC – Knipselcollectie
De knipselcollectie van het KDC bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over het Wit-Gele Kruis zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.
KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Wit-Gele Kruis’ vindt u het bedoelde materiaal.